اختتامیه سال جهانی تعاون در اجلاس اجتماعی سازمان ملل در دوحه قطر – تجلی همبستگی جهانی برای ساختن آینده‌ای بهتر
اجلاس توسعه اجتماعی سازمان ملل متحد در دوحه قطر، میزبان یکی از مهم‌ترین رویدادهای بین‌المللی حوزه تعاون بود؛ مراسم اختتامیه «سال جهانی تعاون» که با همکاری کمیته سازمان ملل برای ترویج و توسعه تعاون و اتحادیه بین‌المللی تعاون (ICA) برگزار شد.
این رویداد نقطه اوج مجموعه‌ای از فعالیت‌های جهانی بود که طی سال ۲۰۲۵ با شعار «تعاون برای دنیایی بهتر» در سراسر جهان اجرا شد و با حضور نمایندگان کشورها، سازمان‌های مردم‌نهاد، فعالان اقتصادی، و رهبران جنبش تعاون به پایان رسید.
در مراسم اختتامیه، پیامی روشن و پرقدرت به جامعه جهانی مخابره شد: «تعاون می‌تواند و باید جهان را به مکانی بهتر، عادلانه‌تر و پایدارتر تبدیل کند.» سخنرانان و نمایندگان حاضر در نشست تأکید کردند که در عصر بحران‌های متنوع—از تغییرات اقلیمی گرفته تا افزایش نابرابری، کاهش اعتماد اجتماعی و چالش‌های اقتصادی—جنبش تعاون می‌تواند الگوی ارزشمندی برای توسعه انسانی و اجتماعی ارائه دهد؛ الگویی که بر پایه مشارکت، مالکیت جمعی، همبستگی و تصمیم‌گیری دموکراتیک استوار است.
رئیس اتحادیه بین‌المللی تعاون (ICA) در سخنان خود اظهار داشت که تعاون در ذات خود بر عدالت، همکاری و مسئولیت‌پذیری اجتماعی تأکید دارد و به همین دلیل، یکی از پایدارترین اشکال سازمان‌دهی اقتصادی در جهان امروز محسوب می‌شود. او یادآور شد که در حالی که بسیاری از نظام‌های اقتصادی موجود در برابر بحران‌های جهانی دچار فرسایش شده‌اند، تعاونی‌ها همچنان با تکیه بر ارزش‌های انسانی و مردمی توانسته‌اند جوامع را از درون تقویت کنند. وی گفت: «وقتی تولید و توزیع بر پایه عدالت و مشارکت مردم شکل گیرد، اعتماد اجتماعی احیا می‌شود و ثمره آن، توسعه‌ای واقعی و پایدار خواهد بود.»
در ادامه برنامه، میزگردی با حضور نمایندگان کشورهای مختلف، سازمان‌های توسعه‌ای و نهادهای تعاون برگزار شد که در آن، نمونه‌هایی از موفقیت تعاونی‌ها در مقابله با فقر، تقویت اشتغال پایدار، توانمندسازی زنان و جوانان، و ارتقای تاب‌آوری اقتصادی ارائه گردید. کارشناسان حاضر توضیح دادند که مدل تعاون، به دلیل ماهیت مردم‌محور و دموکراتیک خود، می‌تواند در بخش‌های مختلف اقتصادی از کشاورزی و صنایع کوچک گرفته تا خدمات اجتماعی و مالی، الگوی مناسبی برای ایجاد توازن میان سودآوری و عدالت اجتماعی باشد.
یکی از محورهای مهم بحث‌ها، پیوند میان تعاون و اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs) بود. کارشناسان بر این باورند که تعاونی‌ها به طور طبیعی در مسیر تحقق بسیاری از این اهداف گام برمی‌دارند؛ از جمله ریشه‌کنی فقر (SDG1)، ترویج اشتغال شایسته و رشد اقتصادی (SDG8)، کاهش نابرابری‌ها (SDG10) و مصرف و تولید مسئولانه (SDG12). در این راستا، نماینده دبیرکل سازمان ملل یادآور شد که براساس گزارش‌های قبلی سازمان، حرکت جهانی تعاون یکی از مؤثرترین ابزارهای اجتماعی برای تقویت تاب‌آوری جوامع و تسهیل توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ محسوب می‌شود.
در بخش دیگری از مراسم، اتحادیه بین‌المللی تعاون میزگردی با عنوان «تعاون برای تقویت توسعه اجتماعی» برگزار کرد. در این نشست، رهبران جنبش تعاون از کشورهای مختلف جهان درباره تجربیات خود در زمینه ارتقای اشتغال کامل، ریشه‌کنی فقر و ایجاد نظام‌های اقتصادی مردمی سخن گفتند.
آریل گوارکو، رئیس ICA، در سخنرانی خود بر اهمیت قرار دادن مردم در مرکز تصمیم‌گیری اقتصادی تأکید کرد و گفت: «تعاونی‌ها تنها ساختارهای اقتصادی نیستند؛ آن‌ها جنبش‌هایی اجتماعی‌اند که بر پایه ارزش‌های اخلاقی و انسانی بنا شده‌اند. اگر تصمیم‌گیری اقتصادی به دست مردم سپرده شود، نه‌تنها بهره‌وری افزایش می‌یابد، بلکه اعتماد، عدالت و سلامت جامعه نیز تقویت خواهد شد.» او همچنین افزود که توزیع منافع در تعاونی‌ها به‌گونه‌ای عادلانه‌تر صورت می‌گیرد، زیرا سود به میان اعضا تقسیم می‌شود و ارزش افزوده مستقیماً به جامعه بازمی‌گردد.
در بخش دیگری از اجلاس، میزگردی با موضوع «ریشه‌کنی فقر، اشتغال کامل و مولد» برگزار شد که در آن، نقش تعاونی‌ها در ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و فراگیر مورد بررسی قرار گرفت. سخنرانان تأکید کردند که در شرایط اقتصادی شکننده کنونی، تعاونی‌ها نه‌تنها به‌عنوان واحدهای تولیدی بلکه به‌عنوان شبکه‌های همبستگی اجتماعی عمل می‌کنند و به جوانان، زنان و اقشار کم‌درآمد امکان می‌دهند در فرآیند تولید و تصمیم‌گیری مشارکت مستقیم داشته باشند.
در پایان این نشست‌ها، نمایندگان کشورهای عضو توافق کردند که مدل تعاون باید به‌عنوان رکن اصلی اقتصاد اجتماعی در سیاست‌گذاری‌های بین‌المللی شناخته شود. اتحادیه بین‌المللی تعاون (ICA) همچنین اعلام کرد که در سال ۲۰۲۵ میلادی، به‌عنوان سال جهانی تعاون، برنامه‌های مشترکی برای ترویج آموزش تعاونی، بهبود محیط حقوقی برای فعالیت تعاونی‌ها و توسعه شبکه‌های منطقه‌ای همکاری آغاز خواهد شد. این تصمیم با استقبال گسترده نهادهای توسعه‌ای و اقتصادی روبه‌رو شد و قرار است تا پایان سال ۲۰۳۰ نتایج عملی آن در گزارش جهانی سازمان ملل مورد ارزیابی قرار گیرد.
یکی از نکات برجسته اجلاس دوحه، تأکید بر ضرورت اصلاح ساختارهای اقتصادی و بازنگری در سیاست‌های تولید و توزیع بود. سخنرانان تصریح کردند که اقتصاد جهانی نیازمند الگویی است که در آن عدالت، پایداری و اشتراک منافع جایگزین رقابت‌های افراطی و تمرکز ثروت شود. در این میان، تعاون به‌عنوان مدلی مبتنی بر مالکیت جمعی و تصمیم‌گیری مشارکتی، می‌تواند راه‌حلی عملی برای عبور از بحران‌های جهانی باشد.
در بیانیه پایانی این رویداد آمده است که «جهان امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند احیای ارزش‌های همبستگی و تعاون است. تنها از رهگذر مشارکت مردم در تصمیم‌سازی و تقسیم منصفانه منابع می‌توان به جامعه‌ای انسانی‌تر و اقتصادهایی تاب‌آورتر دست یافت.» این بیانیه تأکید می‌کند که تجربه تاریخی جنبش تعاون در سراسر جهان، نشان داده است که هرجا اعتماد اجتماعی تضعیف شده، تعاونی‌ها توانسته‌اند پیوندهای انسانی و اقتصادی را بازسازی کنند.
همچنین، با پیشنهاد ICA مقرر شد که یک «چارچوب جهانی برای همکاری‌های تعاونی» تدوین شود تا کشورها بتوانند سیاست‌های توسعه‌ای خود را بر مبنای ارزش‌های تعاون و اقتصاد همبستگی تنظیم کنند. این چارچوب قرار است در اجلاس بعدی سازمان ملل درباره توسعه اجتماعی در سال ۲۰۲۶ ارائه شود.
از دیگر بخش‌های برجسته مراسم اختتامیه، رونمایی از برنامه‌های ده‌ساله تعاون جهانی بود که در قالب آن، پروژه‌هایی در زمینه انرژی پاک، کشاورزی پایدار، خدمات مالی اجتماعی و آموزش تعاونی به اجرا درخواهد آمد. این برنامه با هدف ایجاد ارتباط میان تعاونی‌ها، دولت‌ها و نهادهای پژوهشی طراحی شده تا مدل‌های بومی‌سازی‌شده توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه تقویت شود.
در پایان مراسم، رئیس ICA از تمامی کشورها و سازمان‌های عضو خواست تا با گسترش آموزش‌های تعاونی و ارتقای فرهنگ همکاری، نسل جدیدی از رهبران اجتماعی را تربیت کنند که قادر باشند در برابر چالش‌های جهانی آینده ایستادگی کنند. وی اظهار داشت: «اگر جهان بخواهد به آینده‌ای پایدار دست یابد، باید از منطق فردگرایی فاصله بگیرد و به سوی مشارکت، عدالت و تعاون حرکت کند. این همان پیامی است که سال جهانی تعاون برای همه ما به ارمغان آورد.»
مراسم اختتامیه سال جهانی تعاون در دوحه، در حالی به پایان رسید که حاضران با صدور «پیام دوحه برای همبستگی جهانی» بر تعهد خود به ترویج ارزش‌های تعاون و گسترش اقتصاد اجتماعی تأکید کردند. در این پیام آمده است که «تعاون نه یک مفهوم نظری بلکه راهی عملی برای ساختن آینده‌ای بهتر برای بشریت است. در جهانی که با بحران‌های اقلیمی، جنگ‌ها، و نابرابری‌های فزاینده روبه‌روست، بازگشت به اصول تعاون می‌تواند نقطه آغاز بازسازی اعتماد و همزیستی باشد.»
سال جهانی تعاون ۲۰۲۵ نه با پایان، بلکه با آغاز حرکتی تازه به پایان رسید؛ حرکتی که در آن تعاون به‌عنوان رکن اصلی اقتصاد انسانی و نیرویی برای صلح، عدالت و توسعه پایدار شناخته می‌شود. آنچه در دوحه رقم خورد، یادآور این حقیقت بود که آینده جوامع بشری تنها زمانی پایدار و انسانی خواهد بود که بر بنیان همکاری، همبستگی و مشارکت مردم استوار شود.
معاونت امور بین الملل